Tweehonderd jaar Joodse gemeente in Tilburg

De Joodse gemeente in Tilburg werd opgericht in 1820, toen zo’n 60 Joden in de stad woonden, vooral afkomstig uit Oisterwijk. De eerste Jood in Tilburg was slager Levie Hartog, die zich in 1767 met zijn gezin wilde vestigen, maar aanvankelijk werd geweigerd door het stadsbestuur. Pas na de wettelijke gelijkstelling van 1796 groeide de gemeenschap zonder tegenwerking.

Vanaf de 17e eeuw vestigden Joden zich opnieuw in Brabant, vooral vluchtelingen uit Duitsland. In Tilburg groeide de gemeenschap snel: in 1840 waren er al 126 Joden, veelal handelaars en winkeliers. In 1874 werd de synagoge aan de Willem II-straat ingewijd, een teken van de bloei van de gemeenschap. Toch was er ook antisemitisme, zoals een aanval op de Joodse begraafplaats in de jaren 1880.

Door de groei van de textielindustrie bleef de gemeenschap stabiel, met ruim 170 leden in 1930. Met de komst van Duitse vluchtelingen steeg dat aantal tot 260. De Duitse bezetting bracht isolatie en deportaties, maar dankzij hulp van Tilburgse medeburgers overleefde ruim de helft van de Joden in de stad.

Na de oorlog heropende de orthodoxe gemeente in 1949 de synagoge, die door de nazi’s was geplunderd. Het ledenaantal daalde, en in 1976 werd het gebouw overgedragen aan de gemeente Tilburg. In de jaren 90 werd de synagoge eigendom van de in 1980 opgerichte Liberaal Joodse Gemeente Brabant, waarmee het gebouw opnieuw een levendige Joodse functie kreeg.

Vijfenveertig jaar Liberaal Joodse Gemeente Brabant

LJG Brabant begon in een tot synagoge omgebouwde schuur in Terheijden. Het was eenvoudig, maar vervuld van “nesjomme”.

Vele jaren van omzwerving volgden: van kerkgebouwen tot een discozaal. In de jaren negentig kon, met steun van talrijke instanties, de gemeente Tilburg en de leden, de synagoge in Tilburg worden gerenoveerd en voorzien van moderne faciliteiten. In 1998 vond de herinwijding plaats. De gemeente had eindelijk haar vaste thuis.

Sinds de oprichting is er veel veranderd. LJG Brabant beschikt nu over een eigen synagoge met een religieus, sociaal en educatief programma. Wat gebleven is, is de open sfeer waarin men, met respect voor de traditie, het Jodendom op eigentijdse wijze kan beleven.